တရုတ်အစိုးရက အွန်လိုင်းလိမ်လည်မှုတွေကို နှိမ်နင်းနိုင်ခဲ့ပြီလို့ ပြောဆိုခဲ့ပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံက လိမ်လည်မှုစင်တာတွေကနေ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေဆီကနေ ဒေါ်လာဘီလီယံပေါင်းများစွာ ဆက်လိမ်နေကြပြီး အရင်ကထက် ပိုတိုးတက်လာတယ်လို့ AFP သတင်းဌာနရဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေကနေ ဖော်ထုတ်လိုက်ပါတယ်။
ဂြိုလ်တုပုံတွေနဲ့ AFP ရဲ့ ဒရုန်းရိုက်ကူးထားတဲ့ ဗီဒီယိုတွေအရ ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ် မြဝတီမြို့နားက လုံခြုံရေးတင်းကျပ်တဲ့ အဆောက်အအုံတွေမှာ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ အများကြီးလုပ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ သူတို့တွေဟာ Elon Musk ရဲ့ Starlink ဂြိုလ်တုအင်တာနက်ကို အများအပြား သုံးနေပုံရပါတယ်။
ကျွမ်းကျင်သူတွေကတော့ အချစ်လိမ်လည်မှုတွေနဲ့ “ဝက်သတ်” ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု လိမ်လည်မှုတွေလုပ်တဲ့ ဒီစခန်းအများစုကို တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေက ရွှေတြိဂံဒေသက တရားမဝင်နယ်မြေတွေမှာ မြန်မာလက်နက်ကိုင်တွေနဲ့ ပေါင်းပြီး လုပ်ကိုင်နေကြတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
တရုတ်၊ ထိုင်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတွေက ဖေဖော်ဝါရီလတုန်းက ဒီစခန်းတွေကို “အမြစ်ပြတ်ချေမှုန်းဖို့” ဖိအားပေးခဲ့ပြီး မူးယစ်ဆေးဝါး၊ လူကုန်ကူးမှုနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ လည်ပတ်နေတဲ့ ကောလ်စင်တာလို စနစ်ကနေ လူပေါင်း ၇,၀၀၀ လောက်ကို ကယ်ဆယ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
အာရှ၊ အာဖရိကနဲ့ တခြားနေရာတွေက လွတ်မြောက်လာတဲ့ အလုပ်သမားတွေက သူတို့ရဲ့ အလုပ်ရှင်တွေက ရိုက်နှက်မှုတွေကြောင့် ရခဲ့တဲ့ ဒဏ်ရာတွေ၊ အညိုအမဲစွဲရာတွေကို AFP သတင်းထောက်တွေကို ပြသခဲ့ပါတယ်။ သူတို့တွေဟာ ဖုန်းနဲ့ အင်တာနက်လိမ်လည်မှုတွေ အများကြီးအတွက် သားကောင်ရှာဖို့ တစ်နေ့လုံး အလုပ်လုပ်ဖို့ အတင်းအကျပ် ခိုင်းစေခံခဲ့ရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
စခန်းအများကြီးမှာ ရောင်းစားခံခဲ့ရတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံသား စွန် (AFP က အမည်ဝှက်ပေးထား) က ဘေဂျင်းရဲ့ အကူအညီနဲ့ လွတ်မြောက်လာပြီးနောက် အထဲက အခြေအနေတွေကို AFP ကို ပြောပြနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ထိုင်းရဲအရာရှိတစ်ဦးက နှိမ်နင်းမှုတွေ စတင်ခဲ့ပြီးနောက် ကိုဗစ်စကတည်းက မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ နယ်စပ်တစ်လျှောက် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ စခန်းတွေ (မကြာခဏဆိုသလို ဆူးကြိုးစည်းရိုးတွေနဲ့ လက်နက်ကိုင်အစောင့်တွေနဲ့ ဝန်းရံထားတဲ့ မြို့ငယ်လေးတွေ) မှာ လူပေါင်း ၁၀၀,၀၀၀ လောက် အလုပ်လုပ်နေရနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
ဂြိုလ်တုပုံတွေက နှိမ်နင်းမှုတွေအပြီး သီတင်းပတ်အနည်းငယ်အကြာမှာ စခန်းအများအပြားမှာ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ လျင်မြန်စွာ ပြန်စခဲ့တာကို ပြသပါတယ်။
ထိုင်းနိုင်ငံက အင်တာနက်နဲ့ လျှပ်စစ်မီးတွေ ဖြတ်တောက်ပြီး မကြာခင်မှာပဲ Starlink ဂြိုလ်တုပန်းကန်တွေ အများကြီးဟာ လိမ်လည်မှုစင်တာ အများအပြားရဲ့ ခေါင်မိုးတွေကို ဖုံးလွှမ်းလာခဲ့ပါတယ်။
အကြီးဆုံးစခန်းတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့ KK Park ရဲ့ AFP ဓာတ်ပုံတွေမှာ ခေါင်မိုးတစ်ခုတည်းမှာ Starlink ပန်းကန် ၈၀ နီးပါးကို မြင်တွေ့ရပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ လိုင်စင်မရသေးတဲ့ Starlink ဟာ ဖေဖော်ဝါရီလမတိုင်ခင်က နိုင်ငံရဲ့ အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုပေးသူစာရင်းမှာ ပါဝင်ဖို့ အသုံးပြုမှုပမာဏ မလုံလောက်ခဲ့ပါဘူး။
ဒါပေမယ့် အာရှဒေသတွင်း အင်တာနက်မှတ်ပုံတင်ဌာန APNIC က အချက်အလက်တွေအရ ဇူလိုင် ၃ ရက်ကနေ အောက်တိုဘာ ၁ ရက်အထိ နေ့စဉ်အဆင့်သတ်မှတ်ချက်မှာ Starlink ဟာ ထိပ်ဆုံးနေရာမှာ ရပ်တည်နေပြီး အကြီးဆုံးအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါတယ်။ ဧပြီလနှောင်းပိုင်းမှာတော့ နံပါတ် ၅၆ နေရာမှာ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့တာပါ။
ကယ်လီဖိုးနီးယား ရှေ့နေတွေက ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇူလိုင်လမှာ Starlink ရဲ့ ဂြိုလ်တုစနစ်ကို လိမ်လည်သူတွေက သုံးနေတယ်ဆိုတာကို တရားဝင်သတိပေးခဲ့ပေမယ့် ဘာမှတုံ့ပြန်မှု မရခဲ့ပါဘူး။ ထိုင်းနဲ့ အမေရိကန် နိုင်ငံရေးသမားတွေကလည်း သူတို့ရဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေကို မက်စ်ဆီကို ပို့ခဲ့ပြီး အထက်လွှတ်တော်အမတ် မက်ဂီဟာဆန်က သူ့ကို ဆောင်ရွက်ဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
အခုဆိုရင် မက်ဂီဟာဆန်ဟာ ထိပ်တန်းအဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ အမေရိကန်ကွန်ဂရက်ရဲ့ ပူးပေါင်းစီးပွားရေးကော်မတီက Starlink ရဲ့ စခန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်မှုအပေါ် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ စတင်ခဲ့ပြီဖြစ်ကြောင်း AFP ကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
Starlink ကို ပိုင်ဆိုင်တဲ့ SpaceX ကတော့ AFP ရဲ့ မှတ်ချက်ပေးဖို့ တောင်းဆိုမှုတွေကို တုံ့ပြန်ခြင်းမရှိခဲ့ပါဘူး။
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့အတွက် အချိန်ပြည့် လှုပ်ရှားမှုတွေအတွက် ရာထူးကနေ နုတ်ထွက်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန် ဆိုက်ဘာရာဇဝတ်မှု ရှေ့နေဟောင်း အဲရင် ဝက်စ်ကတော့ “အမေရိကန်ကုမ္ပဏီတစ်ခုက ဒီလိုဖြစ်ပျက်နေတာကို ပံ့ပိုးပေးနေတာက ရွံစရာကောင်းတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေဟာ အရှေ့တောင်အာရှ လိမ်လည်မှုဂိုဏ်းတွေရဲ့ ထိပ်တန်းပစ်မှတ်တွေထဲက တစ်ဦးဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က ခန့်မှန်းခြေ ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံ ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး ၁၂ လအတွင်း ၆၆ ရာခိုင်နှုန်း တိုးလာခဲ့တာပါ။
အဆောက်အအုံတွေ မြင့်တက်လာခြင်း
နှိမ်နင်းမှုတွေအပြီး ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ အရှိန်အဟုန်နဲ့ ကြီးထွားလာတာက “ရင်သပ်ရှုမောဖွယ်” ကောင်းတယ်လို့ ဝက်စ်က ပြောပါတယ်။
ဂြိုလ်တုပုံတွေအရ ထိုင်းနိုင်ငံနဲ့ နယ်နိမိတ်ဖြစ်တဲ့ သောင်းရင်းမြစ်တစ်လျှောက် မြဝတီဒေသက ခန့်မှန်းခြေ လိမ်လည်မှုစင်တာ ၂၇ ခုအနက် အများအပြားမှာ ရုံးခန်းနဲ့ အဆောင်အဆောက်အအုံတွေ မြင့်တက်လာတာကို ပြသပါတယ်။
KK Park ရဲ့ လုံးဝအသစ်ဖြစ်တဲ့ ကဏ္ဍတစ်ခုဟာ ခုနစ်လအတွင်း ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ အဓိကဝင်ပေါက်က လုံခြုံရေးစစ်ဆေးရေးဂိတ်ကိုလည်း အများကြီးချဲ့ထွင်ခဲ့ပြီး လမ်းအသစ်နဲ့ အဝိုင်းပတ်လမ်းကို ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။
သောင်းရင်းမြစ်ကို ဖြတ်ပြီး ထိုင်းဘက်ခြမ်းကနေ စင်တာတွေကို ထောက်ပံ့ဖို့အတွက် အနည်းဆုံး ကူးတို့ဂိတ်ငါးခုလည်း ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာကို ဂြိုလ်တုပုံတွေက ဖော်ပြပါတယ်။
၎င်းတို့ထဲမှာ ကရင်အမျိုးသားတပ်မတော် (KNA)၊ မြန်မာစစ်အစိုးရနဲ့ ပူးပေါင်းထားတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ရဲ့ အကာအကွယ်အောက်က “အတုအယောင်ငွေကြေး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု လိမ်လည်မှုတွေအတွက် နာမည်ဆိုးနဲ့ကျော်ကြားတဲ့ အချက်အချာ” လို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနက ခေါ်ဆိုတဲ့ ရွှေကုက္ကိုကို ဝန်ဆောင်မှုပေးတဲ့ ဂိတ်တစ်ခု ပါဝင်ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့လက အမေရိကန်က ရွှေကုက္ကိုနဲ့ နောက်ထပ်အဆောက်အအုံ ယတိုင်မြို့သစ်စင်တာကို တည်ထောင်သူ တရုတ်ရာဇဝတ်ဘုရင် ရှီကျစ်ကျန်းတို့နဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ ကုမ္ပဏီကိုးခုကို အရေးယူပိတ်ဆို့ခဲ့ပါတယ်။ ရွှေကုက္ကိုမှာလည်း ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ အရှိန်အဟုန်နဲ့ ဆက်လုပ်နေပါတယ်။
မြန်မာ၊ ထိုင်း၊ တရုတ်နဲ့ လာအိုတို့ဆုံရာ နယ်စပ်ဒေသတွေ (ရွှေတြိဂံလို့ လူသိများတဲ့) ဟာ ဘိန်းနဲ့ စိတ်ကြွဆေးထုတ်လုပ်မှု၊ မူးယစ်ဆေးဝါးမှောင်ခိုမှု၊ လူကုန်ကူးမှု၊ တရားမဝင် လောင်းကစားနဲ့ ငွေကြေးခဝါချမှုတွေရဲ့ အဓိကအချက်အချာဒေသဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အဂတိလိုက်စားမှုနဲ့ အာဏာကင်းမဲ့မှုတွေက စနစ်တကျ ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေကို သူတို့ရဲ့ လိမ်လည်မှုလုပ်ငန်းတွေကို သိသိသာသာ ချဲ့ထွင်နိုင်စေခဲ့ပါတယ်။
အရှေ့တောင်အာရှ လိမ်လည်မှုလုပ်ငန်းတွေက ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာ ဒေသတွင်းက လူတွေဆီကနေ ဒေါ်လာ ၃၇ ဘီလီယံ လိမ်လည်ခဲ့တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ မူးယစ်ဆေးဝါးနဲ့ ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ရုံး (UNODC) က အစီရင်ခံစာက ဖော်ပြပါတယ်။ အဲ့ဒီအစီရင်ခံစာက ဂိုဏ်းတွေဟာ စခန်းတွေကို သံမဏိစည်းကမ်းချက်တွေနဲ့ အုပ်ချုပ်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီလမှာ စခန်းတွေကနေ ကယ်ထုတ်ခံရတဲ့ အလုပ်သမား အများအပြားက သူတို့ဟာ ထိုင်းနိုင်ငံကနေတစ်ဆင့် လူကုန်ကူးခံရပြီး လိမ်လည်သူတွေအဖြစ် အလုပ်လုပ်ဖို့ ရိုက်နှက်နှိပ်စက်ခံခဲ့ရတယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
အချို့ကတော့ လစာကောင်းတဲ့ အလုပ်တွေရမယ်လို့ လိမ်လည်လှည့်ဖြားခံခဲ့ရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ NGO တွေက အချို့ကလည်း ဆန္ဒအလျောက် သွားရောက်ခဲ့ကြတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
တရုတ်သရုပ်ဆောင် ဝမ်ရှင်းက ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အတုအယောင်ရုပ်ရှင်ရွေးချယ်ပွဲအတွက် လှည့်စားခံရပြီး မြန်မာနိုင်ငံက လိမ်လည်မှုစင်တာဆီ လူကုန်ကူးခံရတယ်လို့ ပြောကြားပြီးနောက် ဘေဂျင်းက မြန်မာနဲ့ ထိုင်းအာဏာပိုင်တွေကို ဖေဖော်ဝါရီလမှာ နှိမ်နင်းဖို့ ဖိအားပေးခဲ့ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့လက တရုတ်နိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ နယ်စပ်တစ်လျှောက် လုပ်ကိုင်ခဲ့တဲ့ လိမ်လည်မှုဂိုဏ်းဝင် ၁၁ ဦးကို သေဒဏ်ချမှတ်ခဲ့ပြီး ငါးဦးကိုတော့ ဆိုင်းငံ့သေဒဏ် ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။
AFP ဟာ လပေါင်းများစွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေအပြီးမှာ စခန်းတွေရဲ့ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်တဲ့ ကမ္ဘာနဲ့ သူတို့ကို စောင့်ကြပ်တဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေရဲ့ ပုံစံကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ဒါဟာ လူတွေကို စခန်းတွေဆီ ရောင်းချဖို့ ဒါမှမဟုတ် သင့်တော်တဲ့စျေးနှုန်းနဲ့ ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ ဆန္ဒရှိတဲ့ မသမာသူတွေ ပြည့်နှက်နေတဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ စက်မှုလုပ်ငန်းတစ်ခုပါ။
စွန်ရဲ့ စွန့်စားမှုဇာတ်လမ်း
စွန် (AFP က သူ့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် သုံးတဲ့ အမည်ဝှက်) ဟာ လိမ်လည်မှုစက်ရုံတွေက ဖျက်ဆီးခဲ့တဲ့ တရုတ်လူမျိုး ထောင်ပေါင်းများစွာထဲက တစ်ဦးပါ။
အနောက်တောင် ယူနန်ပြည်နယ်က တောင်တန်းဒေသက အေးဆေးစွာပြောဆိုတတ်တဲ့ ရွာသားလူငယ်လေးက သူနဲ့ တခြားအလုပ်သမားတွေဟာ အလုပ်ပျင်းတာ ဒါမှမဟုတ် အမိန့်မနာခံရင် လျှပ်စစ်တုတ်တွေနဲ့ ကြာပွတ်တွေနဲ့ အကြိမ်ကြိမ် ရိုက်နှက်ခံခဲ့ရပုံကို AFP ကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
“အထဲက လူတိုင်းနီးပါး တစ်ချိန်ချိန်မှာ ရိုက်နှက်ခံခဲ့ရဖူးတယ်… အလုပ်လုပ်ဖို့ ငြင်းဆန်လို့ဖြစ်စေ၊ ထွက်ပြေးဖို့ ကြိုးစားလို့ဖြစ်စေပေါ့” လို့ သူက ပြောပါတယ်။
ဒါပေမယ့် မြင့်မားတဲ့ ခြံစည်းရိုးတွေ၊ ကင်းမျှော်စင်တွေနဲ့ လက်နက်ကိုင်အစောင့်တွေနဲ့ “ထွက်ခွာဖို့ လမ်းမရှိဘူး” လို့ သူက ပြောပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီလ နှိမ်နင်းမှုတွေအပြီး တရုတ်နိုင်ငံသား ၅,၄၀၀ ဦးနဲ့အတူ သူလွတ်မြောက်လာတဲ့အထိပါပဲ။
စွန်ရဲ့ သက်သေခံချက်ဟာ စခန်းတွေရဲ့ အတွင်းပိုင်းလုပ်ဆောင်မှုတွေအပေါ် ရှားရှားပါးပါး ထိုးထွင်းသိမြင်မှုကို ပေးပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူ့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်မသန်စွမ်းမှုအနည်းငယ်က အသုံးဝင်မှုကို ကန့်သတ်ထားတယ်ဆိုတာ အလုပ်ရှင်တွေက သိတော့ စခန်းအများအပြားမှာ ရောင်းစားခံခဲ့ရလို့ပါ။
AFP သတင်းထောက်တွေဟာ သူလွတ်မြောက်လာချိန်မှာရော၊ နောက်ပိုင်းမှာ ဖုန်းနဲ့ရော၊ သူ့ရဲ့ ဆင်းရဲပြီး ဝေးလံခေါင်သီတဲ့ ရွာမှာ ပြန်ရောက်ချိန်မှာပါ သူ့ကို စကားပြောဆိုနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
စွန်က သူ့ရဲ့ဒုက္ခဟာ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇွန်လမှာ မြန်မာနိုင်ငံကနေ ကီလိုမီတာ ၁၀၀ (မိုင် ၆၀) လောက် ဝေးတဲ့ တောင်တွေပေါ်က သူ့အိမ်ကနေ ထွက်ခဲ့တဲ့အချိန်ကစခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
ကလေးတစ်ဦးရှိနေပြီး အသက် ၂၅ နှစ်သားဟာ နောက်တစ်ဦး ခလေးရောက်လာတော့မှာဖြစ်လို့ သူ့မိသားစုထောက်ပံ့ရေးအတွက် ထိုင်းနိုင်ငံကနေတစ်ဆင့် တရုတ်ကုန်ပစ္စည်းတွေကို အွန်လိုင်းကနေ ရောင်းချပြီး ငွေရှာနိုင်တယ်လို့ ကြားသိခဲ့ရပါတယ်။
“အမြတ်အစွန်း အရမ်းကောင်းတယ်လို့ ကြားခဲ့ရတယ်” လို့ သူက AFP ကို ပြောပါတယ်။
ခရီးစဉ်ဟာ ထိုင်းနိုင်ငံနယ်စပ်မြို့ဖြစ်တဲ့ မယ်ဆိုင်မှာ အိပ်မက်ဆိုးအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီမှာ စွန်ဟာ ပြန်ပေးဆွဲခံရပြီး မြန်မာနိုင်ငံ မြဝတီမြို့နဲ့ နာမည်ဆိုးနဲ့ကျော်ကြားတဲ့ လိမ်လည်မှုစင်တာတွေဆီ ပိုင်းခြားထားတဲ့ မြစ်ကို ဖြတ်ကျော်ခေါ်ဆောင်ခံခဲ့ရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
သူဟာ “ကြောက်လန့်တကြားဖြစ်ခဲ့တယ်။ ကျွန်တော့်ကို လွှတ်ပေးဖို့ ဒူးထောက်တောင်းပန်ခဲ့ရတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
မြဝတီရောက်တာနဲ့ သူ့ရဲ့ဒုက္ခဟာ ပိုဆိုးရွားလာခဲ့တယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
စွန်က သူ့ကို လက်နက်ကိုင်စခန်းတစ်ခုဆီ ခေါ်ဆောင်သွားပြီး ထိုင်းဘတ် ၆၅၀,၀၀၀ (ဒေါ်လာ ၂၀,၀၀၀) နဲ့ လိမ်လည်မှုစင်တာတစ်ခုဆီ ရောင်းချခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါဟာ အဲ့ဒီလို ငွေပေးငွေယူတွေ အများကြီးထဲက ပထမဆုံးအကြိမ်ပါ။
အဲ့ဒီမှာ သူဟာ စာရိုက်နှုန်းမြှင့်တင်ဖို့ အွန်လိုင်းလေ့ကျင့်ခန်းတွေ လုပ်ဖို့ အမိန့်ပေးခံခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် စွန်မှာ ပြဿနာတစ်ခုရှိခဲ့ပါတယ် – လက်ချောင်းချို့ယွင်းမှုကြောင့် သူဟာ နှေးကွေးခဲ့ပြီး သူ့ကြီးကြပ်သူတွေရဲ့ အမျက်ဒေါသကို ခံခဲ့ရပါတယ်။
AFP က စစ်ဆေးအတည်ပြုခဲ့တဲ့ မသန်စွမ်းမှုကြောင့် သူဟာ တခြားစခန်းတွေဆီ အကြိမ်ကြိမ် ရောင်းချခံခဲ့ရပြီး အသေးအမွှားအလုပ်တွေ လုပ်ခဲ့ရပါတယ်။
ဒါပေမယ့် နောက်ဆုံးစခန်းမှာ (မြင့်မားတဲ့ ခြံစည်းရိုးတွေနဲ့ သေနတ်ကိုင်အစောင့်တွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေတဲ့) သူဟာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက လိမ်လည်မှုပစ်မှတ်တွေဆီ မမျှော်လင့်ဘဲ မက်ဆေ့ခ်ျတွေပေးပို့ခြင်းဖြင့် အလုပ်အစစ်အမှန်ကို မြည်းစမ်းခဲ့ရပါတယ်။
သားကောင်တွေ ချိတ်မိတာနဲ့ သူဟာ အဲ့ဒီပစ်မှတ်ကို စကားပြောဆိုမှုကို ဆက်လုပ်မယ့် ပိုပြီးအထူးကျွမ်းကျင်တဲ့ လိမ်လည်သူတစ်ဦးဆီ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့တယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
ကျွမ်းကျင်သူတွေက တရုတ်နိုင်ငံက လုပ်ကိုင်တဲ့ စခန်းအများအပြားဟာ သူတို့ရဲ့ လိမ်လည်နိုင်စွမ်းအရ အလုပ်သမားတွေကို ခွဲခြားထားတယ်လို့ အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်။
စင်တာတွေက အလုပ်သမားတွေကို သူတို့ရဲ့ ပစ်မှတ်တွေကို ဘယ်လိုမျှားရမလဲဆိုတဲ့ အသေးစိတ်ကျတဲ့ စာသားတွေကိုလည်း ပေးပါတယ်။
လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်သော စီးပွားရေး
စက်မှုလုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အများအပြားကိစ္စတွေက မရေရာလှပါဘူး။ ဒါဟာ တရုတ်နဲ့ ထိုင်းတို့ရဲ့ မြန်မာစစ်အစိုးရနဲ့ ပုန်ကန်သူတွေနဲ့ စစ်အစိုးရမဟာမိတ်အဖွဲ့အစည်းတွေ အများအပြားနဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ထင်ဟပ်နေပါတယ်။ အဲ့ဒီအဖွဲ့အစည်းအများအပြားဟာ စစ်ပွဲအတွင်း တရားမဝင် သတ္တုတူးဖော်မှု၊ သစ်ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ မူးယစ်ဆေးဝါးထုတ်လုပ်မှုတို့ကနေ အမြတ်အစွန်းရရှိကြပါတယ်။
လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်လေ့လာသူဟောင်း မြန်မာ့အရေးကျွမ်းကျင်သူ ဒေးဗစ် စကော့ မက်သီဆန်က လိမ်လည်မှုစင်တာဝန်ထမ်းတွေဟာ ကျေးကျွန်လို အခြေအနေတွေမှာ ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့ အသုံးမဝင်တဲ့ အလုပ်သမားတွေကနေစပြီး မြင့်မားတဲ့ လစာနဲ့ အလုပ်လုပ်တဲ့ ကျွမ်းကျင်ပရိုဂရမ်မာတွေအထိ “အစုံအလင်” ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
တရုတ်အာဏာပိုင်တွေက ဖေဖော်ဝါရီလမှာ ထွက်ခွာလာခဲ့တဲ့ စွန်လိုလူတွေကို စစ်ပွဲအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံကို သိလျက်နဲ့ စွန့်စားသွားရောက်ခဲ့တဲ့ “သံသယရှိသူတွေ” အဖြစ် သဘောထားနေပါတယ်။
AFP ဟာ သူ့ဇာတ်လမ်းရဲ့ အဓိကအချက်အချာတွေကို စင်တာတွေဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူအများအပြားနဲ့ တိုင်ပင်ပြီး အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တခြားအစိတ်အပိုင်းတွေကို အတည်ပြုဖို့ ပိုခက်ခဲ့ပါတယ်။ ထိုင်းအာဏာပိုင်တွေက အချက်အလက်မပေးခဲ့ဘဲ တရုတ်အရာရှိတွေက ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ သတင်းထောက်တွေကို နောက်ယောင်ခံလိုက်ပြီး သူ့နဲ့ ထပ်မံစကားပြောဆိုဖို့ ကြိုးပမ်းမှုတွေကို ဟန့်တားခဲ့ပါတယ်။
AFP သတင်းထောက်တွေဟာ စွန်ကို သူ့ရဲ့ တောင်ပေါ်ရွာမှာ တွေ့ဆုံဖို့ ခရီးသွားလာစဉ် လင့်ချန်မြို့နဲ့ သုံးနာရီ ကွာဝေးတဲ့ နေရာမှာ အမှတ်အသားမရှိတဲ့ ကားအများအပြားရဲ့ နောက်ယောင်ခံလိုက်ခြင်းကို ခံခဲ့ရပါတယ်။
AFP က သူ့ကို တွေ့ဆုံပြီး မိနစ်ပိုင်းအကြာမှာ အရာရှိအများအပြား ရောက်လာပြီး သူ့ရဲ့ ကျန်းမာရေးကို “စစ်ဆေးဖို့” ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ စွန်က နာရီဝက်အကြာမှာ ပြန်လာတော့ ထပ်မံပြောဆိုဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
နှစ်ထပ်ကွမ်းထိုးနှက်မှု
သူမထွက်ခွာမီ သီတင်းပတ်တွေအတွင်း စွန်ဟာ လိမ်လည်မှုစင်တာတွေရဲ့ ပင်ပန်းဆင်းရဲမှု၊ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကနေ လွတ်မြောက်နိုင်ပါ့မလားလို့ တွေးတောခဲ့ပါတယ်။ “ကျွန်တော် သေဆုံးနိုင်တဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေကို နေ့တိုင်းနီးပါး တွေးခဲ့တယ်” လို့ သူက AFP ကို ပြောပါတယ်။
AFP ဟာ အလုပ်သမားတွေကို စကားပြောဆိုတာ ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့ ရာထူးတွေကနေ ထွက်ခွာတာကို တားမြစ်ထားပြီး စည်းကမ်းချိုးဖောက်တဲ့ အလုပ်သမားတွေကို “ပညာပေးဖို့” မန်နေဂျာတွေအား အခွင့်အရေးပေးတဲ့ စင်တာတစ်ခုကနေ “အလုပ်စာချုပ်” မိတ္တူကို ရယူခဲ့ပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံက သူ့နိုင်ငံသားတွေကို ဆိုက်ဘာလိမ်လည်မှုတွေ (လိမ်လည်မှုတွေကနေ လူတွေကို စခန်းတွေဆီ ဆွဲဆောင်တဲ့ အွန်လိုင်းအလုပ်ကြော်ငြာတွေအထိ) ကို နှစ်ပေါင်းများစွာ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် တရုတ်လူမျိုးတွေရဲ့ တည်ငြိမ်တဲ့စီးကြောင်းဟာ သူတို့ထဲကို ဆက်လက်ပျောက်ဆုံးနေပြီး ချစ်ရသူတွေဆီကနေ စိတ်ပျက်အားငယ်စွာ ရှာဖွေမှုတွေက သူတို့ကို လိမ်လည်မှုနဲ့ လိမ်လည်သူတွေရဲ့ တခြားအဆင့်တစ်ခုလုံးဆီ ထပ်မံရောက်ရှိစေပါတယ်။
အနောက်မြောက် တရုတ်ပြည်နယ် ကန်ဆူက ဖန်းအမည်ရှိ အမျိုးသမီးတစ်ဦးက သူ့ရဲ့ ၂၂ နှစ်အရွယ် မောင်ဖြစ်သူ (ကျောင်းထွက်ခဲ့သူ) ဟာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေတဲ့ ယူနန်မှာ ဖေဖော်ဝါရီလက ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့တယ်လို့ AFP ကို ပြောပါတယ်။
သူဟာ “ငွေကြေးဖိအား” အောက်မှာ ရှိနေဖွယ်ရှိပြီး နာရီနဲ့ ရွှေလို ကုန်ပစ္စည်းတွေကို တရုတ်နိုင်ငံကို မှောင်ခိုသွင်းတဲ့ အလုပ်တစ်ခုအတွက် မြန်မာနဲ့ လာအိုနဲ့ နယ်စပ်ရှိ ရွှေတြိဂံဒေသအနီးက ရှီရှုဝမ်ဘန်နာကို ခရီးထွက်ခဲ့တယ်လို့ ဖန်းက ပြောပါတယ်။
ဖန်းက သူ့မောင်ဟာ အဲ့ဒီနေရာကို ဆွဲဆောင်ခံရပြီး မြန်မာနိုင်ငံကို လူကုန်ကူးခံခဲ့ရတယ်လို့ အခုအခါ ယုံကြည်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဖုန်းမှတ်တမ်းတွေက သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံးတည်နေရာကို နိုင်ငံရဲ့ အကြီးဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံးလက်နက်တပ်ဆင်ထားတဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ရဲ့ ဌာနချုပ် ဝပြည်နယ်မှာ ပြသနေပါတယ်။
တခြားဆွေမျိုးတွေလိုပဲ သူမဟာ တရုတ်အာဏာပိုင်တွေကို အကူအညီတောင်းခံခဲ့ပေမယ့် စိတ်ပူပန်နေရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“သူက မိသားစုရဲ့ အငယ်ဆုံးကလေးပါ” လို့ သူမက ပြောပါတယ်။ “ကျွန်တော့်အဖွား၊ ကင်ဆာနောက်ဆုံးအဆင့်မှာရှိတဲ့ သူက နေ့တိုင်း အိမ်မှာ ငိုနေရတယ်”
မြွေခေါင်းများ
တရုတ်လိမ်လည်မှုအလုပ်သမားအများစုဟာ ထွက်ခွာဖို့အတွက် ဘေဂျင်းရဲ့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွေအပေါ် တစ်ဦးတည်း အားကိုးလို့ မရနိုင်ပါဘူး။
ဒါအစား သူတို့ဟာ ပြန်ပေးငွေပေးချေရနိုင်ပြီး လူတွေကို ပထမဆုံးအကြိမ်မှာ စခန်းတွေဆီ ထောက်ပံ့ပေးတဲ့ မရေရာတဲ့ ကွန်ရက်တွေနဲ့ ထိတွေ့စေနိုင်ပါတယ်။
ဖန်းက သူမဟာ မြန်မာနယ်စပ်အနီး ပျောက်ဆုံးသွားတဲ့ ဆွေမျိုးတွေကို ရှာဖွေနေတဲ့ လူဆယ်ဂဏန်းများစွာ ပါဝင်တဲ့ တရုတ်မက်ဆေ့ခ်ျပို့အက်ပ် WeChat ရှိ အဖွဲ့အများအပြားမှာ ပါဝင်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
သူမဟာ ဆိုရှယ်မီဒီယာမှာ ကိုယ်တိုင်ရေး “ကယ်ဆယ်ရေးသမားတွေ” လို့ ခေါ်ဆိုသူတွေက စခန်းတွေမှာ ပိတ်မိနေသူတွေကို ကယ်ထုတ်နိုင်တယ်လို့ ပြောဆိုပြီး ဆက်သွယ်လာခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
AFP ဟာ တရုတ်ဆိုရှယ်မီဒီယာပလက်ဖောင်းတွေဖြစ်တဲ့ Xiaohongshu နဲ့ Kuaishou မှာ သူတို့ရဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ကြော်ငြာနေတဲ့ အဲ့ဒီလို ကယ်ဆယ်ရေးသမား ဆယ်ဂဏန်းကျော်နဲ့ ဆက်သွယ်ခဲ့ပါတယ်။
အများအပြားက သူတို့ဟာ ကိုယ်တိုင်စခန်းတွေမှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြပုံရတယ် ဒါမှမဟုတ် မှောင်ခိုသမားတွေနဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေရှိကြောင်း ကြွားလုံးထုတ်ခဲ့ကြပါတယ်။
သူတို့တွေက စခန်းဝန်ထမ်းတွေ၊ တရုတ်ထွက်ပြေးလာသူတွေနဲ့ “မြွေခေါင်းတွေ” (စခန်းအများအပြားနဲ့ ဆက်သွယ်မှုရှိတဲ့ မှောင်ခိုသမားတွေ) ရဲ့ မြေအောက်ကွန်ရက်တွေကို အသုံးချပြီး လူကို ခြေရာခံပြီး လွတ်မြောက်ရေးကို ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
အများစုက ဒေါ်လာထောင်ပေါင်းများစွာနဲ့ ညီမျှတဲ့ ပြန်ပေးငွေတွေကို ဖော်ပြခဲ့ပြီး အလုပ်သမားဟာ ဘယ်စခန်းမှာရှိတယ်၊ လိမ်လည်မှုဂိုဏ်းကို ငွေကြေးအကြွေးတင်နေခြင်းရှိမရှိအပေါ် မူတည်ပါတယ်။
အချို့ကတော့ သူတို့အတွက် ငွေကြေးမယူဘူးလို့ ပြောပါတယ်။ တခြားသူတွေကတော့ သူတို့ရဲ့ ဝန်ဆောင်ခတွေကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောကြားခဲ့ပြီး ကြားဝင်ဆောင်ရွက်သူတွေရဲ့ ကွန်ရက်ကလည်း ခွဲဝေရရှိမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ကိုယ်တိုင်ရေး ကြားဝင်ဆောင်ရွက်သူ လီချောင်က ကမ္ဘောဒီးယား (တခြားအဓိက လိမ်လည်မှုနဲ့ ငွေကြေးခဝါချမှု အချက်အချာ) မှာ ကယ်ဆယ်ရေးစီစဉ်ခြင်းဖြင့် တစ်လလျှင် ယွမ်ထောင်ပေါင်းများစွာ (ဒေါ်လာရာပေါင်းများစွာ) ရရှိခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ သူဟာ စခန်းတွေကို စုံစမ်းထောက်လှမ်းပြီး ထွက်ပြေးလာသူတွေကို ငှားရမ်းထားတဲ့ ကားတွေနဲ့ ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ပါတယ်။
အလုပ်က အမြတ်အစွန်းများပေမယ့် “ကျွန်တော့်အတွက်လည်း အန္တရာယ်တွေရှိတယ်” လို့ သူက AFP ကို ပြောပါတယ်။
ကယ်ဆယ်ရေးသမားများ-နောက်ထပ်လိမ်လည်မှုတစ်ခု
ခေတ်သစ်ကျွန်စနစ်သုတေသီနဲ့ လူကုန်ကူးမှုဆန့်ကျင်ရေး NGO တစ်ခုကို လည်ပတ်နေတဲ့ လင်လီက အရိပ်အာဝါသပြေးလွှားတဲ့ ပုဂ္ဂလိကကယ်ဆယ်ရေးကဏ္ဍဟာ အလုပ်သမားတွေကို ကယ်ထုတ်ရာမှာ သူ့ရဲ့လုပ်ငန်းကို ပိုပြီး “ရှုပ်ထွေးစေတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
သူမရဲ့ အဖွဲ့အစည်းက မိသားစုတွေကို မြန်မာနဲ့ ကမ္ဘောဒီးယားက အလုပ်သမားတွေကို ရှာဖွေဖို့ ကူညီပေးပြီး ရဲတပ်ဖွဲ့နဲ့ ဆက်သွယ်ကာ ပြန်ပေးငွေတွေကို ညှိနှိုင်းပေးပါတယ်။
သူမက အွန်လိုင်း “ကယ်ဆယ်ရေးသမားတွေ” အများအပြားဟာ လိမ်လည်သူတွေဖြစ်တယ် ဒါမှမဟုတ် မကြာခဏဆိုသလို မအောင်မြင်တဲ့ ကယ်ဆယ်ရေးအတွက် မဖြစ်နိုင်တဲ့ ပမာဏတွေကို တောင်းဆိုကြတယ်လို့ AFP ကို ပြောပါတယ်။
မိသားစုတွေဟာ “အခွင့်အရေးသမားတွေရဲ့ အလွယ်တကူ လိမ်လည်ခံရနိုင်တယ်” လို့ သူမက ပြောပါတယ်။
ဖန်းက အချို့က ယွမ်ထောင်ပေါင်းများစွာ ပေးအပ်ခဲ့ပေမယ့် အောင်မြင်မှုမရခဲ့ဘူးလို့ ပြောပါတယ်။ ကယ်ဆယ်ရေးသမားတွေဟာ “ဆက်သွယ်မှုတွေရှိတယ်လို့ ပြောဆိုကြတယ်… ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းမှာ (နောက်ထပ်) လိမ်လည်မှုတစ်ခုသာ ဖြစ်တယ်” လို့ သူမက ပြောပါတယ်။
စွန်အတွက် လွတ်မြောက်မှုဟာ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်မှာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လိမ်လည်မှုများပြားတဲ့ ဒေသတွေဆီ လျှပ်စစ်မီးတွေ ဖြတ်တောက်ပြီးနောက်မှာပေါ့။
အဲ့ဒီမနက်ခင်းမှာ သူဖုန်းတွေ ပြုပြင်နေစဉ် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ ရောက်လာပြီး သူ့ကိုနဲ့ တခြားလူဒါဇင်ပေါင်းများစွာကို ပစ်ကပ်ကားတွေပေါ် တင်ကာ စစ်သွေးကြွစခန်းဆီ မောင်းနှင်သွားခဲ့ပါတယ်။
နာရီပိုင်းအတွင်း သူဟာ ထိုင်းနိုင်ငံကို ကူးတို့သင်္ဘောနဲ့ ပြန်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။ “ကျွန်တော် မမျှော်လင့်ခဲ့ပါဘူး… ဒီလိုမျိုး ရုတ်တရက် ကယ်ဆယ်ခံရလိမ့်မယ်လို့” လို့ သူက AFP ကို ပြောပါတယ်။
ဆယ်ရက်အကြာမှာ သူဟာ ရဲအရာရှိတွေရဲ့ အစောင့်အရှောက်နဲ့ တရုတ်နိုင်ငံ နန်ကျင်းမြို့ကို လေယာဉ်နဲ့ ပို့ဆောင်ခံခဲ့ရပါတယ်။
စွန်ဟာ ဘေဂျင်း၊ ထိုင်းနဲ့ ဒေသခံ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေ (နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့တွေ (BGF) နဲ့ ဒီမိုကရေစီ ကရင်ဗုဒ္ဓဘာသာ တပ်မတော် (DKBA)၊ အရင် ကရင်တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ အခု မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားသူတွေ) အကြား ပူးပေါင်းစစ်ဆင်ရေးမှာ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ ထောင်ပေါင်းများစွာထဲက တစ်ဦးပါ။
သူတို့တွေဟာ မြဝတီပတ်ဝန်းကျင်မှာ လုပ်ကိုင်နေတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အများအပြားထဲက နှစ်ခုပါ။
လိမ်လည်သူတွေဟာ “အလွန်အမင်း ခွင့်ပြုထားတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်… စစ်အစိုးရနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေရဲ့ ခွင့်ပြုချက်နဲ့” လုပ်ကိုင်နေတယ်လို့ ပြီးခဲ့တဲ့လက သြစတြေးလျ မဟာဗျူဟာမူဝါဒအင်စတီကျူးရှင်းက အစီရင်ခံစာက ကောက်ချက်ချခဲ့ပါတယ်။
