ဒူဘိုင်း၊ အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု (AP) – အီရန်နိုင်ငံဟာ သူတို့ရဲ့ နျူကလီးယားစခန်းတွေကို အမေရိကန်က ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့အတွက် လက်တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ ကာတာနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ အမေရိကန်စစ်အခြေစိုက်စခန်းတစ်ခုကို တနင်္လာနေ့မှာ ဒုံးကျည်တွေနဲ့ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး မတည်မငြိမ်ဖြစ်နေတဲ့ ဒေသတွင်းမှာ တင်းမာမှုတွေကို ပိုမိုမြင့်တက်စေခဲ့ပါတယ်။

ဒီတိုက်ခိုက်မှုဖြစ်ပြီး မကြာခင်မှာပဲ အမေရိကန် ပဉ္စမရေတပ်မတော် ဌာနချုပ်အခြေစိုက်ရာ ဘာရိန်းနိုင်ငံကလည်း သူတို့ရဲ့ လေပိုင်နက်အတွင်း လေယာဉ်ပျံသန်းမှုတွေကို ယာယီရပ်ဆိုင်းလိုက်ပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ဆောင်တာဟာ တိုက်ခိုက်မခံရခင်လေးမှာ ကာတာနိုင်ငံက လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ပုံစံနဲ့ အလားတူပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ကာတာနိုင်ငံက အယ်လ်အူဒိုက်လေတပ်စခန်း တိုက်ခိုက်ခံရမှုကို ရှုတ်ချခဲ့ပြီး ဒုံးကျည်တွေကို အောင်မြင်စွာ ကြားဖြတ်ဟန့်တားနိုင်ခဲ့လို့ ထိခိုက်သေဆုံးမှု မရှိဘူးလို့ ပြောပါတယ်။ အခုအခါမှာ သူတို့ရဲ့ လေပိုင်နက်ဟာ ဘေးကင်းလုံခြုံနေပြီလို့လည်း ဆိုပါတယ်။

ကာတာကို တိုက်ခိုက်ခဲ့တာဟာ အမေရိကန်က သူတို့ရဲ့ နျူကလီးယားစခန်းတွေကို ကြဲချခဲ့တဲ့ ဗုံးအရေအတွက်နဲ့ တူညီတယ်လို့ အီရန်က ပြောကြားခဲ့ပြီး ဒါဟာ တင်းမာမှုတွေကို လျှော့ချလိုတဲ့ ဆန္ဒရှိကြောင်း ပြသရာရောက်တယ်လို့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။

ဒါ့အပြင် လူနေထိုင်တဲ့နေရာတွေနဲ့ ဝေးကွာတဲ့အတွက် ဒီစခန်းကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်တာဖြစ်တယ်လို့လည်း အီရန်က ပြောပါတယ်။

အီရန်အစိုးရ ရုပ်မြင်သံကြားကနေ စစ်ချီတေးသံတွေနဲ့အတူ ဒီတိုက်ခိုက်မှုအကြောင်း ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ရုပ်သံဖန်သားပြင်ပေါ်မှာတော့ ဒီတိုက်ခိုက်မှုကို “အမေရိကန်ရဲ့ ကျူးကျော်စော်ကားမှုကို အားကောင်းပြီး အောင်မြင်တဲ့ တုံ့ပြန်မှု” လို့ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

အီရတ်အနောက်ပိုင်းက အမေရိကန်တပ်တွေ တပ်စွဲထားတဲ့ အိုင်းအယ်လ်အာဆတ် စစ်စခန်းလည်း တိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရတယ်လို့ အမည်မဖော်လိုတဲ့ အီရတ်လုံခြုံရေးအရာရှိတစ်ဦးက အေပီသတင်းဌာနကို ပြောပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ဒီတိုက်ခိုက်မှုကို အီရန်က သူတို့လက်ချက်လို့ ဝန်မခံခဲ့ဘဲ ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့တွေရဲ့ လက်ချက်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အီရတ်က စစ်စခန်းမှာ ပျက်စီးထိခိုက်မှုတွေ ရှိ၊ မရှိကိုတော့ ချက်ချင်း မသိရသေးပါဘူး။

ကာတာနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနကတော့ အီရန်တော်လှန်ရေးအစောင့်တပ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုဟာ “ကာတာနိုင်ငံရဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာ၊ လေပိုင်နက်နဲ့ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ချိုးဖောက်မှု” ဖြစ်တယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

အယ်လ်အူဒိုက်လေတပ်စခန်းဟာ ဒေသတွင်း လေကြောင်းစစ်ဆင်ရေးတွေကို ကွပ်ကဲထိန်းချုပ်တဲ့ ပူးပေါင်းလေကြောင်းစစ်ဆင်ရေးစင်တာအပြင် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး လေ့ကျင့်ရေးတပ်မတော်ဖြစ်တဲ့ ၃၇၉ တပ်မတော်လည်း အခြေစိုက်ရာနေရာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလက်တုံ့ပြန်မှုဟာ အမေရိကန်က အီရန်ရဲ့ နျူကလီးယားစခန်း သုံးခုကို တနင်္ဂနွေနေ့မနက်မှာ ရုတ်တရက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး တစ်ရက်အကြာမှာ ပေါ်ပေါက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။

တိုက်ခိုက်မှုတွေမဖြစ်ခင်မှာ အီရန်သမ္မတ မာဆွတ် ပီဇက်ရှီယန်က လူမှုကွန်ရက် X မှာ “ကျုပ်တို့ စစ်ကို မစခဲ့သလို စစ်ကို လိုလားတာလည်း မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကြီးမြတ်တဲ့ အီရန်နိုင်ငံကို ကျူးကျော်လာတာကိုတော့ လက်ပိုက်ကြည့်နေမှာ မဟုတ်ဘူး” လို့ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။

အစ္စရေးက ပစ်မှတ်တွေတိုးချဲ့လာ

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ အစ္စရေးကလည်း အီရန်ကို ဆန့်ကျင်တဲ့စစ်ပွဲကို တိုးချဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို ထိန်းသိမ်းထားရာ တီဟီရန်အကျဉ်းထောင်ရဲ့ ဂိတ်တံခါးနဲ့ မကြာသေးခင်က ဆန္ဒပြပွဲတွေကို နှိမ်နင်းခဲ့တဲ့ စစ်တပ်ဌာနချုပ်လို အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်စေတဲ့ ပစ်မှတ်တွေကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပါတယ်။

တီဟီရန်မြို့ပေါ်မှာ မီးခိုးလုံးတွေ တက်နေချိန်မှာပဲ အစ္စရေးဟာ အီရန်ရဲ့ ဒုံးကျည်နဲ့ ဒရုန်းတွေနဲ့ ထပ်မံတိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရပါတယ်။ အီရန်ရဲ့ တိုးတက်မြန်ဆန်လာတဲ့ နျူကလီးယားအစီအစဉ်ကို ပစ်မှတ်ထားပြီး အစ္စရေးက စစ်စတင်ခဲ့ချိန်ကတည်းက နှစ်နိုင်ငံပြည်သူတွေအတွက် ဒီလိုတိုက်ခိုက်မှုတွေဟာ နေ့စဉ်ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အဖြစ်မှန်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ပဋိပက္ခရဲ့ ၁၁ ရက်မြောက်နေ့မှာ အစ္စရေးက “တီဟီရန်မြို့လယ်က အစိုးရပစ်မှတ်တွေနဲ့ ဖိနှိပ်ရေးအဖွဲ့အစည်းတွေကို” တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပေမယ့် သူတို့ဟာ ၁၉၇၉ အစ္စလာမ္မစ်တော်လှန်ရေးကတည်းက ရန်သူတော်ဖြစ်တဲ့ အီရန်အစိုးရကို ဖြုတ်ချဖို့ ကြိုးစားနေတာမဟုတ်ဘူးလို့ အစ္စရေးအရာရှိတွေက အခိုင်အမာ ပြောပါတယ်။

နျူကလီးယား စိုးရိမ်မှုများ မြင့်တက်

အီရန်ရဲ့ နျူကလီးယားစခန်း သုံးခုကို အမေရိကန်က ဘန်ကာဖောက်ဗုံးတွေသုံးပြီး တိုက်ခိုက်ခဲ့တာကြောင့် ဒေသတွင်း ပဋိပက္ခတွေ ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာမှာကို စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ အမေရိကန်ဟာ “အလွန်ကြီးမားတဲ့ သတ်မှတ်မျဉ်းနီတစ်ခု” ကို ကျော်လွန်ခဲ့တယ်လို့ အီရန်က ပြောပါတယ်။

သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်ကတော့ အီရန်က လက်တုံ့ပြန်လာရင် နောက်ထပ်တိုက်ခိုက်မှုတွေ လုပ်သွားမယ်လို့ သတိပေးထားပါတယ်။

တစ်ဖက်မှာလည်း ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်က အစ္စရေးနဲ့ အမေရိကန်တို့ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုဟာ “လုံးဝအကြောင်းမဲ့ ရန်စတဲ့ ကျူးကျော်မှု” ဖြစ်တယ်လို့ ပြောကြားပြီး အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးနဲ့ တွေ့ဆုံကာ “ဒီအခြေအနေကနေ ဘယ်လိုရုန်းထွက်နိုင်မလဲ” ဆိုတာကို ဆွေးနွေးခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အီရန်ဟာ သူတို့ရဲ့ နျူကလီးယားအစီအစဉ်ဟာ အရပ်ဘက်သုံးအတွက်သာဖြစ်တယ်လို့ အခိုင်အမာပြောဆိုပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ် နျူကလီးယားသဘောတူညီချက်အရ ယူရေနီယမ်သန့်စင်ပြုလုပ်မှုကို ကန့်သတ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ သမ္မတထရန့်က အမေရိကန်ကို သဘောတူညီချက်ကနေ တစ်ဖက်သတ်နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီးနောက်မှာ အီရန်ဟာ လက်နက်အဆင့်ဖြစ်တဲ့ ၉၀% ကိုရောက်ဖို့ နည်းပညာပိုင်းအရ တစ်လှမ်းသာလိုတော့တဲ့ ၆၀% အထိ ယူရေနီယမ် ပြန်လည်သန့်စင်မှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။